Tình trạng xâm phạm Quyền tác giả âm nhạc ở Việt Nam rất đáng báo động

Mặc dù pháp luật Việt Nam hiện hành về cơ bản đã đáp ứng được các yêu cầu về bảo hộ quyền tác giả trong các điều ước quốc tế, mà Việt Nam là thành viên cũng như yêu cầu thực tiễn của Việt Nam, song tình trạng xâm phạm quyền tác giả trong môi trường Internet đang ở mức báo động. Các hành vi từ xâm phạm quyền tài sản, quyền sao chép, quyền truyền đạt, phân phối tác phẩm, đến quyền nhân thân như quyền công bố tác phẩm, quyền bảo vệ sự vẹn toàn của tác phẩm… diễn ra tràn lan.

Khi đã kinh doanh thì quyền tác giả được kích hoạt và việc phải trả phí tác quyền là đương nhiên

Một số nhạc sĩ – chủ sở hữu tác phẩm cho phép cá nhân (là ca sĩ), hoặc tổ chức kinh doanh âm nhạc trên các nền tảng trực tuyến… được phép thu thanh, thu hình và truyền tải tác phẩm lên các trang mạng với mục đích phổ biến đến công chúng. Tuy nhiên, các cá nhân/tổ chức này đã lạm dụng, biến mục đích phổ biến tác phẩm phục vụ triệt để cho việc kinh doanh: khai thác, thu tiền trên nền tảng Youtube để thu lợi nhuận, đồng thời vô hiệu hoá quyền tác giả, khiến nhạc sĩ vô cùng thiệt thòi.

Khi Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam (VCPMC) rà soát và tiến hành tuyên bố quyền (claim) để thu tiền tác quyền về cho tác giả thành viên thì phát hiện tình trạng này diễn ra nghiêm trọng.

Với gần 4.500 chủ sở hữu tác phẩm trong nước và khoảng 3 triệu tác giả nước ngoài ủy quyền cho VCPMC, phần lớn họ ủy quyền toàn bộ; cũng có những tác giả đã bán độc quyền, trao tặng.v.v. Vấn đề bán độc quyền hoặc chuyển nhượng sẽ khó chấm dứt và sẽ xảy ra thường xuyên, đặc biệt là tình trạng bán độc quyền cho các nhà sản xuất, ca sĩ. Vì vậy, VCPMC đã và đang kiểm soát và tư vấn cho tác giả để tránh gặp rủi ro về mặt pháp lý.

Trước tình trạng NÀY  một số nhạc sĩ bức xúc bày tỏ: “Bài hát cần có đời sống, vì thế các cá nhân/ tổ chức sử dụng tác phẩm vào mục đích lan tỏa, phi lợi nhuận, nhưng không có nghĩa là dùng miễn phí khi khai thác vì mục đích thương mại. Khi đã kinh doanh, nghĩa là sản phẩm đem lại quyền lợi vật chất, thì quyền tác giả được kích hoạt và việc phải trả phí tác quyền là đương nhiên”.

Thực tiễn có nhiều nhạc sĩ do chưa nắm rõ thủ tục pháp lý khi ký kết nên gặp phải tình huống không như mong muốn. Trung tâm đang tập trung hỗ trợ pháp lý, tránh hiện tượng nhầm lẫn, không trung thực “tình ngay lý gian” hoặc cố tình lừa dối, làm sai lệch trong giao dịch dân sự, gây ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của tác giả – chủ sở hữu tác phẩm.

Các nhạc sĩ khi có nhu cầu chuyển nhượng hoặc bán độc quyền, hãy liên hệ với VCPMC để được các luật sư hỗ trợ và cung cấp các mẫu hợp đồng độc quyền, chuyển nhượng nhằm giảm thiệt hại cho các tác giả mà không tốn bất kỳ chi phí nào”. Nếu tác giả vẫn muốn bán độc quyền thì VCPMC sẽ hỗ trợ tư vấn, đàm phán, bảo đảm phạm vi, thời hạn độc quyền cũng như giá trị độc quyền tốt nhất.

VCPMC đã ký thỏa thuận và hợp tác song phương với 76 tổ chức quản lý tập thể quyền (CMOs) và nhà xuất bản

Nạn xâm phạm quyền tác giả âm nhạc diễn ra trên nhiều lĩnh vực với những “chiêu trò” khó lường. Nổi cộm cùng với vi phạm trên nền tảng công nghệ số còn là muôn hình vạn trạng xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan trong lĩnh vực biểu diễn, tổ chức biểu diễn. Hầu hết các đơn vị đều tìm cách né tránh, không thực hiện quy định xin phép, trả tiền sử dụng quyền tác giả. Dẫn đến việc quyền, lợi ích hợp pháp của tác giả bị xâm phạm, gây nên nhiều bức xúc trong dư luận. Thời gian qua, VCPMC đã tiến hành khởi kiện một số vụ việc xâm phạm quyền tác giả âm nhạc ra tòa. Đến nay, quá trình giải quyết đã có những tín hiệu tích cực.

Cho đến nay, VCPMC đã ký thỏa thuận và hợp tác song phương với 76 tổ chức quản lý tập thể quyền (CMOs) và nhà xuất bản, với phạm vi áp dụng tại 116 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới; tuân thủ các nguyên tắc, tiêu chí của CISAC (Liên minh quốc tế các Hiệp hội tác giả và nhà soạn nhạc), thực hiện theo pháp luật Việt Nam và Công ước Berne mà Việt Nam là thành viên.

VCPMC đã và đang có những nỗ lực vượt trội nhằm đáp ứng đòi hỏi của sự phát triển và hội nhập quốc tế, thực thi sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực âm nhạc trước sự bùng nổ của công nghệ thông tin, đồng thời quyền tác giả và quyền liên quan trong lĩnh vực âm nhạc ngày càng bị xâm phạm nghiêm trọng. Cho tới nay, VCPMC đã và đang triển khai đồng bộ các hệ thống phần mềm mà các Tổ chức Tập thể quyền trên thế giới cùng sử dụng, để đảm bảo tính tương tác cao.

Nhạc sĩ Hoài An cho biết: “Tôi là một trong những tác giả có hợp đồng uỷ quyền VCPMC sớm nhất, nên tôi thấy rõ sự phát triển của VCPMC những năm qua trên mọi khía cạnh. Bản thân cá nhân tôi, thu nhập từ bản quyền đã hỗ trợ phần lớn chi phí cuộc sống không chỉ của tôi mà của nhiều tác giả trong cả nước. Chúng tôi giờ chỉ lo phần việc của nhạc sĩ là sáng tạo, còn về quyền tác giả đã có VCPMC quản lý. VCPMC hiện đang chạy các phần mềm phân phối theo chuẩn của thế giới, cũng như cập nhật các công nghệ hiện đại đủ mạnh để theo dõi việc sử dụng bản quyền trên các kênh sóng và trên các nền tảng mạng xã hội. Đó là tin vui với anh em nhạc sĩ chúng tôi”.

Khi đại dịch COVID -19 diễn biến phức tạp và lan rộng, với việc tạm dừng các hoạt động văn hoá nghệ thuật tụ tập đông người, nhờ biết vận dụng nội lực và chuẩn bị hạ tầng số hoá, biến thách thức thành thời cơ thúc đẩy sự phát triển nên hoạt động của VCPMC vẫn được đảm bảo.

Nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung chia sẻ: “Mặc dù đại dịch COVID gây ảnh hưởng song quý I và II, số tiền tác quyền Chung nhận được khá cao, đó là nhờ VCPMC đã ứng dụng công nghệ trong việc tra soát, đối soát tác phẩm cũng như hợp tác giữa VCPMC với youtube và facebook đã mang lại quyền và lợi ích hợp pháp cho tác giả. Hàng năm, tác quyền của Chung luôn cao hơn năm trước – Đó là thu nhập thụ động mà không dễ gì có được”.

VCPMC đã và đang có những nỗ lực vượt trội nhằm đáp ứng đòi hỏi của sự phát triển và hội nhập quốc tế, thực thi sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực âm nhạc. Với những nỗ lực vượt trội, mong rằng tác quyền 2020 sẽ là một con số ấn tượng, mang lại niềm tin, tạo động lực thúc đẩy sáng tạo cho các tác giả – chủ sở hữu tác phẩm – thành viên của VCPMC.