Sau gần một năm tích cực triển khai chương trình thu thập mẫu ADN từ thân nhân liệt sĩ trên cả nước, nhóm chuyên gia thuộc công ty GeneStory đã xác định được danh tính của 16 liệt sĩ thông qua việc đối sánh dữ liệu gene với thông tin từ Bộ Công an. Đây là kết quả bước đầu quan trọng trong dự án xây dựng ngân hàng gene quốc gia nhằm phục vụ việc truy tìm danh tính hài cốt liệt sĩ còn chưa rõ danh tính.
Thông tin được công bố trong sự kiện do Bộ Công an tổ chức chiều 25/7, với sự tham dự của Thủ tướng Phạm Minh Chính. Tại buổi lễ, Thủ tướng đã trực tiếp trao kết quả giám định gene cho thân nhân các liệt sĩ, đánh dấu một cột mốc ý nghĩa trong công tác “đền ơn đáp nghĩa” và khẳng định sự quan tâm của Chính phủ đối với những người đã hy sinh vì Tổ quốc.
Dự án Ngân hàng gene quốc gia được khởi động từ tháng 7/2024, do Bộ Công an chủ trì, hướng tới mục tiêu xây dựng một cơ sở dữ liệu ADN quy mô lớn, nơi lưu trữ tập trung thông tin di truyền của các hài cốt liệt sĩ chưa rõ danh tính và thân nhân của họ. Với hơn một triệu liệt sĩ đã được ghi nhận trên cả nước, nhưng vẫn còn khoảng 500.000 trường hợp chưa thể xác định danh tính, dự án này được kỳ vọng sẽ mở ra cơ hội kết nối và phục hồi danh tính cho hàng trăm nghìn trường hợp đang chờ đợi hàng chục năm qua.
Giáo sư Vũ Hà Văn, Giám đốc Khoa học của Viện Nghiên cứu Dữ liệu lớn (VINBIGDATA), cho biết GeneStory – đơn vị thực hiện giải mã và phân tích gene trong dự án – đã kế thừa nền tảng từ Dự án 1.000 hệ gene người Việt trước đó. Với hệ thống công nghệ tiên tiến và đội ngũ hơn 40 chuyên gia trong các lĩnh vực như di truyền học, y sinh, khoa học dữ liệu, GeneStory hoàn toàn làm chủ được quy trình từ thu mẫu, tách chiết, phân tích đến giải trình dữ liệu, với độ chính xác giải mã gene đạt hơn 99%.
Trong quy trình xác định danh tính liệt sĩ, phương pháp giải trình tự gene chủ yếu dựa trên dòng mẹ, nên việc thu mẫu ưu tiên tập trung vào mẹ đẻ, bà ngoại, các chị em gái cùng mẹ hoặc con cháu của họ. Tiến sĩ Dương Ngọc Cường – Tổng Giám đốc GeneStory – cho biết, từ tháng 7/2024 đến nay, nhóm nghiên cứu đã thu thập hơn 51.000 mẫu từ thân nhân tại cả 63 tỉnh, thành phố. Trong đó, Hà Nam và Thanh Hóa là hai địa phương hoàn thành sớm và đầy đủ nhất công tác thu mẫu.
Sau quá trình thu mẫu, các kỹ thuật viên đã tiến hành phân tích và đối sánh mẫu ADN của thân nhân với gene thu được từ hài cốt các liệt sĩ đã quy tập, giúp xác định chính xác danh tính cho 16 trường hợp. Đây là kết quả đầu tiên, nhưng có ý nghĩa nhân văn sâu sắc, khởi đầu cho nỗ lực lớn nhằm xác định hàng trăm nghìn danh tính còn lại. Dự án cũng góp phần rút ngắn thời gian chờ đợi, tránh mất mẫu do ADN bị phân hủy theo thời gian và giúp các gia đình thân nhân liệt sĩ tìm được nơi an nghỉ của người thân.
Ngoài ứng dụng trong xác minh danh tính, giáo sư Vũ Hà Văn cho biết công nghệ giải mã gene còn có thể ứng dụng trong y học dự phòng và điều trị. Các dữ liệu di truyền có thể giúp xác định nguy cơ mắc các bệnh lý di truyền, bệnh ung thư, và nhiều vấn đề sức khỏe khác theo từng cá thể. Trên cơ sở đó, mỗi người có thể xây dựng chế độ dinh dưỡng, luyện tập và thăm khám phù hợp, nhằm chủ động phòng ngừa và phát hiện sớm các bệnh nguy hiểm.
Bên cạnh việc mang lại hy vọng cho hàng trăm nghìn gia đình, dự án cũng mở ra hướng phát triển lâu dài cho y học chính xác tại Việt Nam, khẳng định vai trò của công nghệ và dữ liệu lớn trong chăm sóc sức khỏe và giải quyết những vấn đề tồn đọng nhiều thập kỷ qua.
