Hành lang pháp lý bảo vệ bản quyền âm nhạc vá chỗ nọ lại hổng chỗ kia
Hiện nay liên tục diễn ra các vụ việc đạo, nhái, ăn cắp, xài chùa… các tác phẩm âm nhạc, khiến chủ sở hữu tác phẩm và công chúng vô cùng bức xúc. Câu hỏi đặt ra là hiệu quả của hành lang pháp lý, bảo vệ bản quyền cũng như những tổ chức đứng ra đại diện bảo vệ quyền tác giả âm nhạc ở nước ta hiện nay như thế nào? Dường như các chế tài xử phạt vấn nạn xâm phạm bản quyền nói chung cũng như trong lĩnh vực bản quyền âm nhạc nói riêng vẫn chưa đủ sức răn đe.

Mục lục
Công ty VNG của Việt Nam đã có đơn gửi lên TAND TP.HCM yêu cầu TikTok xóa tất cả các đoạn nhạc lấy từ Zing
Công ty ư VNG cáo buộc nền tảng video ngắn lồng ghép nhạc này không có đầy đủ bản quyền cho các bài hát được sử dụng và đã có đơn gửi lên TAND TP.HCM yêu cầu TikTok xóa tất cả các đoạn nhạc lấy từ Zing khỏi ứng dụng và trang web TikTok, đồng thời bồi thường thiệt hại hơn 221 tỉ đồng (9,5 triệu USD). Theo cáo buộc, TikTok đang sử dụng các bản âm thanh thuộc sở hữu của Zing, dịch vụ âm nhạc trực tuyến của VNG mà không có sự đồng ý của phía công ty Việt Nam. Một báo cáo của VNG cho thấy, có tổng cộng 150 bản ghi Zing được sử dụng trong hơn 11 triệu video trên ứng dụng và website của TikTok.
Đến nay trong nước đã có tới hơn 10 triệu người đang sử dụng phần mềm TikTok. Nhiều bạn trẻ xem đây là thú vui, nhất là khi việc lồng ghép một đoạn nhạc vào trong video trên nền tảng TikTok thực hiện quá dễ dàng. Chính sự dễ dàng, thuận tiện đó, trong bối cảnh ý thức về vấn đề tôn trọng bản quyền còn thấp đã dẫn đến tình trạng người sử dụng TikTok cứ vô tư vi phạm.
- Ứng dụng gọi xe tích hợp hơn 200 hãng taxi Việt Nam
- Cover bài hát, liệu có vi phạm bản quyền âm nhạc?
- Ca sĩ Lệ Quyên, Tùng Dương và Đan Trường bị tố vi phạm bản quyền âm nhạc với ca khúc ‘Ai chung tình được mãi’
- Nathan Lee nói gì sau khi mua được bản quyền tên Cao Thái Sơn
- Chuyển đổi số mang lại doanh thu lớn cho Bản quyền Âm nhạc Việt Nam
Phim đoạt giải Cánh diều vàng 2019 “Hạnh phúc của mẹ” cũng đã bị tố cáo “xài chùa” ca khúc “Mẹ con ta luôn có nhau” của nữ ca sĩ Thu Thủy. Dù nhà sản xuất đã lên tiếng xin lỗi cũng như có động thái khắc phục sai sót thì câu chuyện ý thức tôn trọng tác quyền ở đây vẫn cần được nhìn nhận lại một cách nghiêm túc.
Hai ca khúc “Hoa nở không màu”, “Buồn làm chi em ơi” do ca sĩ Hoài Lâm thể hiện, nhạc sĩ Nguyễn Minh Cường sáng tác, ra mắt từ tháng 6.2020 và đến nay đã có rất nhiều bản cover. Tuy nhiên, càng nhiều bản cover, vấn đề bản quyền ca khúc càng được đặt ra khi xuất hiện những sản phẩm đăng lên YouTube để kiếm tiền, thậm chí trình diễn nhưng lại quên “xin phép” nhạc sĩ chủ sở hữu ca khúc.
Thực tế, đa số người dùng không hề biết mình đang vi phạm bản quyền về âm nhạc, bao gồm cả những người tham gia hoạt động nghệ thuật. Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam (VCPMC) mới đây đã thông báo về việc nhiều cá nhân, tổ chức đang “vô tư, hồn nhiên” sử dụng tác phẩm âm nhạc “Thôi em hãy về đi” (Chuyện tình dang dở) của tác giả Mộng Long.
Tình trạng vi phạm bản quyền này xuất hiện qua nhiều phương thức khác nhau
Trong trong bối cảnh thời đại công nghệ phát triển với các phần mềm ứng dụng như Facebook, YouTube hay các kênh phát nhạc trực tuyến đang bùng nổ vi phạm bản quyền càng trở nên phổ biến. Bên cạnh việc có một môi trường “mở” kết nối giữa nghệ sĩ và khán giả, những nền tảng này cũng trở thành một kênh kinh doanh của nghệ sĩ. Những người đăng tải các clip âm nhạc có thể có được một nguồn thu nhập đáng kể, thậm chí, hiệu quả của sản phẩm còn được đánh giá một cách dễ dàng qua số lượng lượt view, like và share…
Nhạc sĩ Lê Minh Sơn chia sẻ: “Trên thực tế, có hàng triệu bài hát của các nhạc sĩ Việt Nam đang trôi nổi, “lang thang” trên mạng. Ví dụ, tôi thống kê có tới hơn 200 bài hát của mình đang bị những người mà tôi không quen biết vô tư “xài chùa” trên mạng. Có những người đã tự gom các bài hát của tôi vào những kho riêng để kinh doanh, họ “tự tung tự tác” khai thác quảng cáo trên những bài hát của tôi. Rất nhiều nhạc sĩ khác cũng đều rơi vào tình trạng như vậy. Người ta cứ tự nhiên sử dụng những bài hát, chất xám của chúng tôi mà không hề xin phép, chứ chưa nói là trả tiền tác quyền. Trong khi đó, nhiều nhạc sĩ lại không hề để ý bài hát của mình đang bị lợi dụng ra sao…”.
Trước thực tế vi phạm bản quyền trên môi trường số ngày càng phổ biến, nhạc sĩ Lê Minh Sơn đã ấp ủ việc ra đời một công ty về bản quyền âm nhạc trực tuyến để giúp các nhạc sĩ quản lý sáng tác của mình. Những giải pháp công nghệ hiện đại sẽ được sử dụng, theo đó, mỗi nhạc sĩ có một mã số riêng, một kho nhạc riêng mà chỉ cần “click” vào là có thể kiểm soát được cả các bài hát của mình đang vang lên ở đâu, ai là người nghe, ai là người sử dụng. “Khát vọng của tôi là những nhạc sĩ phải sống được bằng tác phẩm của mình, đơn vị sử dụng phải trả quyền tác quyền. Âm nhạc là mồ hôi, nước mắt, là máu, là sự trải nghiệm, quần quật suốt cả cuộc đời để có thể viết ra được một vài bài hát…”, Lê Minh Sơn chia sẻ.
Tình trạng vi phạm bản quyền này xuất hiện qua nhiều phương thức khác nhau tuy nhiên dù các vụ việc vi phạm ngày một lan tràn nhưng sau khi bị phát giác thì hầu hết những người bị xâm phạm chỉ lên tiếng trên trang cá nhân, báo chí, hoặc gửi khiếu nại lên VCPMC nhờ can thiệp. Vì vậy, những tác giả âm nhạc chân chính, chủ sở hữu các tác phẩm âm nhạc vẫn đang phải tiếp tục đối mặt với vô vàn thách thức để bảo vệ bản quyền cho những “đứa con tinh thần” của mình.
Những người làm nghề cũng không khỏi trăn trở trước xu hướng âm nhạc trực tuyến chắc chắn sẽ bùng nổ hơn rất nhiều. Các ca sĩ hiện nay cũng đã chuyển dịch theo hướng làm MV để đăng lên mạng, thu hút “fan”, chủ yếu để lấy view, sống bằng view chứ không có mấy người ra đĩa. Nhiều ca sĩ ra hẳn một app riêng, hoặc lập nhiều kênh riêng để thu hút người theo dõi trên mạng. Theo nhạc sĩ Lê Minh Sơn, đáng buồn là người ta làm nhạc một cách thiếu tôn trọng nhạc sĩ. Những hành vi xâm phạm này có thể dần dần hủy diệt hết sự sáng tạo âm nhạc, họ làm cho những người sáng tạo mà không còn muốn sáng tạo nữa…
Vấn đề muôn thủa là câu chuyện ý thức của chính những người làm nghề và công chúng. Hơn bao giờ hết, mỗi người cần hiểu và thực thi quyền sở hữu các tác phẩm âm nhạc một cách nghiêm túc. Bên cạnh việc nâng cao các giải pháp công nghệ, kỹ thuật và sự bảo hộ của một hành lang pháp lý chặt chẽ thì việc quan trọng quyết định sự thành công trong cuộc chiến bảo vệ tác quyền là nâng cao ý thức của mọi người.