Kì án đạo nhạc Lambada

Lambada là bài hát được toàn cầu vô cùng yêu thích và đến bây giờ vẫn là ca khúc vô cùng ăn khách. Nhạc phẩm Lambada được phát hành vào mùa hè năm 1989. Chỉ trong vòng sáu tháng bài hát đạt tới mức 5 triệu bản bán trên thế giới, trong đó có gần 2 triệu đĩa đơn chỉ riêng trên thị trường Pháp. Thế nhưng đằng sau ca khúc cực kỳ ăn khách này, còn có một trong những vụ đạo nhạc lớn nhất trong làng giải trí.

Ca sĩ Loalwa Braz và bản nhạc nổi tiếng toàn cầu Lambada

“Lambada”, còn có tên khác là “Chorando Se Foi (Lambada)” hoặc “Llorando se fue (Lambada)”, là một bài hát của ban nhạc pop nước Pháp là Kaoma. Bài hát có giọng hát chính của ca sĩ người Brazil Loalwa Braz. Bài hát được phát hành như đĩa đơn đầu tiên của album đầu tay Worldbeat của Kaoma. Video âm nhạc của nó, được thực hiện trên bãi biển Cocos của thành phố Trancoso, tiểu bang Bahia, Brazil, có hình ảnh của cặp sao nhí người Brazil Chico & Roberta.

Bài hát được hát bằng tiếng Bồ Đào Nha, là một bản trộn hát lại của phiên bản hit năm 1986 tên “Chorando se foi” của Márcia Ferreira  (lời được dịch ra tiếng Bồ Đào Nha) và hit năm 1984 tên “Llorando se fue” của Cuarteto Continental (có tiếng accordion kèm theo), phát hành năm  1984 với nhãn công ty Peru INFOPESA và do Alberto Maravi sản xuất; cả hai bài hát trên đều được cải biên từ bài hát Llorando se fue năm 1981 của ca sĩ người Bolivia Los Kjarkas.

Tại thời điểm phát hành, bài hát được coi là bài đơn thành công nhất châu Âu trong lịch sử của CBS records với doanh số 1,8 triệu bản tại Pháp và hơn 4 triệu trên khắp châu Âu. Nó đã bán được hơn 5 triệu bản trên toàn thế giới.

Ngày 19/01/2017, người ta đã phát hiện thi hài của ca sĩ Loalwa Braz (63 tuổi) trong một chiếc xe hơi bị cháy rụi ở vùng Saquarema, cách Rio de Janeiro khoảng 100 cây số. Theo cảnh sát địa phương, Loalwa Braz qua đời sau khi bị ăn cướp hành hung. Trong số 3 kẻ tình nghi bị bắt giữ sau đó, Wallace de Paula Vieira (23 tuổi) thú nhận đã thủ tiêu nữ ca sĩ, còn hai đồng lõa thì có mang trên người thẻ rút tiền và điện thoại của Loalwa Braz.

Trên phong bìa đĩa hát, có ghi tên tác giả là Chico de Oliveira, thế nhưng đằng sau cái biệt danh này là nhà làm phim Olivier Lorsac. Ông khám phá điệu vũ cũng như ca khúc Lambada tại Porto Seguro, nhân một chuyến đi thăm miền bắc Brazil với một người bạn đồng nghiệp (Jean Karakos) để chuẩn bị cảnh quay cho một bộ phim tài liệu.

Ca khúc này được ghi âm lại với phần phối khí bằng tiếng phong cầm du dương, lãng mạn, tình tứ khi về tới Paris. Bản quyền bài hát được đăng ký tại hiệp hội các tác giả Sacem ở Pháp. Cả hai thuyết phục được nhà sản xuất Henri Bodinat bỏ tiền tài trợ dự án

Lambada vừa là nhạc hiệu quảng cáo nước ngọt (Orangina), vừa là một sản phẩm được hãng đĩa CBS giới thiệu như là ‘‘vũ điệu mùa hè’’. Ca khúc này phát đi phát lại hàng trăm lần trên đài truyền hình, vì kênh TF1 tham gia với tư cách là nhà đồng sản xuất.

Tòa án công nhận tác giả thực sự của bài hát Lambada

Lambada liệu có phải là ca khúc nguyên tác của Brazil không? Câu trả lời đây là nguyên tác của không phải là dân ca Brazil. Bản nhạc chính gốc do hai anh em tác giả Ulysse và Gonzalo Hermosa sáng tác bằng tiếng Tây Ban Nha với tựa đề ‘‘Llorando se fue’’, trong đó có hai câu mở đầu gợi hứng từ một khúc dân ca truyền thống của Bolivia.

Bản nhạc ‘‘Llorando se fue’’ do hai anh em này ghi âm lần đầu tiên vào năm 1981, ca khúc này ăn khách tại Brazil khi được chuyển ngữ sang tiếng Bồ Đào Nha (Chorando se foi) qua tiếng hát của Márcia Ferreira.

Tại Pháp, bài hát Lambada được phóng tác từ ‘‘Llorando se fue’’ do Loalwa Braz ghi âm với ban nhạc Kaoma. Nhóm này đã được thành lập qua casting, một số thành viên từng chơi nhạc với nhóm nhạc gốc Sénégal Touré Kunda. Trong số 14 thành viên, có tới 6 quốc tịch khác nhau.

Sự thành công của Lambada làm nảy sinh tranh chấp giữa hai hãng đĩa EMI và CBS. EMI hậu thuẩn về mặt tài chính để hai anh em Ulysse và Gonzalo Hermosa trang trải các chi phí kiện tụng. Đây cũng là dịp để EMI buộc CBS phải chia chác lợi nhuận.

Thủ tục tranh chấp kiện tụng kéo dài trong hai năm và trở thành một trong những trường hợp tiêu biểu của vấn đề đạo nhạc và vi phạm tác quyền. Toà án cuối cùng công nhận hai anh em Ulysse và Gonzalo Hermosa là tác giả, lời bài hát Bồ Đào Nha chỉ là lời đặt thêm cho Lambada. Ngoài việc được bồi thường 6 triệu quan Pháp vào năm 1991 (tương đương với khoảng một triệu euro), hai tác giả này còn nhận thêm tiền bản quyền từ đó trở đi. Bản nhạc ‘‘Llorando se fue’’ lại bị “vay mượn” nhiều lần, đôi khi trái phép. 

Hai anh em tác giả Ulysse và Gonzalo Hermosa đã lên tiếng về vấn đề đạo nhạc và phàn nàn trước việc họ không được hiệp hội các tác giả Bolivia (Sobodaycom) ủng hộ và bảo vệ quyền lợi khi Nghệ sĩ Don Omar đến từ Puerto Rico chuyển thể bài này vào năm 2010 sang điệu reggaetón. Một năm sau, đến phiên thần tượng nhạc pop La Tinh Jennifer Lopez từng sử dụng một phần của giai điệu này trong ca khúc On the Floor (2011).

Cho đến nay, bản nhạc Lambada đã đi vòng quanh trái đất và cho ra đời nhiều vũ điệu khác , tính tới nay đã bán hơn 10 triệu đĩa đơn, sau nhiều lần tái bản trong nhiều thứ tiếng khác nhau, kể cả tiếng Anh, tiếng Pháp và tiếng Tây Ban Nha.