Trong quá khứ, số lượng nhân viên đông đảo từng là thước đo thể hiện sức mạnh và tầm vóc của doanh nghiệp. Nhưng ở thời điểm hiện tại, đặc biệt với sự xuất hiện của AI, nhiều tập đoàn lại chủ động cắt giảm nhân sự để tối ưu chi phí, tăng tốc độ vận hành và trở nên linh hoạt hơn.
Theo dữ liệu từ Live Data Technologies, trong ba năm gần đây, các công ty niêm yết tại Mỹ đã giảm trung bình 3,5% nhân viên văn phòng. Tính trong 10 năm, 20% doanh nghiệp thuộc S&P 500 đã thu hẹp quy mô nhân sự. Wall Street Journal nhận định: các tập đoàn đang đặt niềm tin rằng bộ máy nhỏ gọn sẽ hoạt động hiệu quả hơn trong nền kinh tế số.
Từ thời kỳ mở rộng đến giai đoạn cắt giảm
Business Insider cho biết, một thế kỷ trước, phần lớn người Mỹ còn làm nông hoặc lao động thủ công. Mọi chuyện thay đổi khi các ngành công nghiệp đòi hỏi vốn lớn, như dệt may, xuất hiện và kéo theo nhu cầu tập hợp những lực lượng lao động đông đảo.
Nhà sử học Louis Hyman tại Đại học Cornell chia sẻ: “Những năm 1930, khoảng 1/10 lực lượng lao động làm việc cho các công ty có ít nhất 10.000 nhân viên. Đến cuối Thế chiến II, con số này tăng lên 1/3”.
Trong nhiều thập kỷ, đội ngũ nhân viên đông đảo trở thành điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp phát triển từ startup nhỏ thành tập đoàn khổng lồ. Tuy nhiên, xu hướng này bắt đầu đảo ngược. Bước ngoặt được cho là vào ngày 9/11/2022, khi Meta bất ngờ sa thải hơn 11.000 nhân viên, mở màn cho làn sóng cắt giảm nhân sự trong giới công nghệ và lan rộng sang nhiều ngành khác.
Ban đầu, động thái này được giải thích là do tuyển dụng quá đà trong giai đoạn Covid-19. Nhưng sau hơn hai năm, việc sa thải vẫn tiếp diễn, và AI trở thành nguyên nhân cốt lõi khi có thể thay thế lượng lớn công việc vốn cần nhiều người đảm nhiệm.
CEO công nghệ thẳng thắn nói về AI thay người
Tháng 6/2024, CEO Amazon Andy Jassy gửi thông điệp tới 350.000 nhân viên rằng số lượng nhân sự sẽ bị cắt giảm vì AI giúp nâng cao hiệu quả. Thông báo này gây chấn động và khiến nhiều nhân viên phản ứng dữ dội.
Không chỉ Amazon, nhiều lãnh đạo khác cũng đưa ra nhận định tương tự. Tháng 5/2024, một giám đốc cấp cao của JPMorgan dự báo AI có thể làm giảm 10% số nhân viên trong mảng vận hành. Cũng trong thời gian đó, CEO Klarna khẳng định AI đã giúp họ duy trì hiệu suất trong khi đội ngũ nhân sự giảm tới 40%. CEO Ford còn mạnh mẽ hơn khi tuyên bố AI sẽ loại bỏ một nửa số công việc văn phòng.
Startup chọn “ít người – hiệu quả cao”
Không chỉ các tập đoàn lớn, giới startup cũng đang thay đổi tư duy tuyển dụng. CEO Kian Katanforoosh của Workera chia sẻ: “Tôi thực sự tin chúng ta có thể tiến rất xa mà không cần tăng thêm người. Tôi là một kỹ sư và không muốn quản lý quá nhiều người nếu không cần thiết”.
Arthur Kaneko, chuyên gia tại quỹ đầu tư mạo hiểm Coreline Ventures, nhận định các nhà sáng lập thời AI thường gọi vốn với đội ngũ ít hơn trước đây. “Cách tạo dựng công ty đang thay đổi mạnh ở thời AI. Nhờ AI lập trình, marketing, bán hàng, mọi người làm được nhiều việc hơn với ít nhân sự hơn”, ông nói.
Các doanh nghiệp trẻ thường duy trì bộ máy nhỏ gọn kể cả khi đã thành công. Ông Kaneko cho rằng khác với Meta hay Microsoft từng phải tuyển hàng chục nghìn người, startup ngày nay sẽ giữ số lượng nhân viên trung bình ở mức thấp trong thời gian dài.
Một ví dụ điển hình là Jolie – thương hiệu vòi sen cao cấp – dự kiến đạt doanh thu 50 triệu USD mỗi năm với chỉ 5 nhân viên. CEO Ryan Babenzien giải thích: “Việc tuyển dụng giờ không còn cần thiết như trước. 10 năm trước, xây dựng doanh nghiệp 50 triệu USD với 5 nhân viên hoặc ít hơn cực kỳ khó. Nhưng ngày nay, tôi nghĩ điều đó sẽ trở nên rất phổ biến”.
Thậm chí, CEO OpenAI Sam Altman còn từng cá cược về việc khi nào sẽ xuất hiện “công ty một người đạt giá trị tỷ USD”.
Lợi ích và hệ lụy của xu hướng mới
Theo Business Insider, nhân viên thường thấy thoải mái hơn tại những tổ chức nhỏ vì tránh được rắc rối nội bộ, thủ tục phức tạp và cảm giác bị “hòa tan” giữa đám đông. Nghiên cứu của Gallup cho thấy, mức độ gắn bó công việc cao nhất thuộc về nhân viên ở công ty nhỏ, và giảm xuống dưới mức trung bình khi tổ chức vượt ngưỡng 500 người.
Đồng sáng lập Reddit, Alexis Ohanian, từng nói trên Fortune: “Các CEO và nhà sáng lập sẽ hào hứng khi thức dậy và làm việc với nhóm nhỏ hơn, hiệu suất cao hơn”.
Tuy nhiên, bức tranh không hoàn toàn tích cực. Các tập đoàn lớn từng mang lại cơ hội phát triển nghề nghiệp lâu dài cho người lao động nhờ vào mạng lưới vị trí đa dạng. Khi quy mô bị thu hẹp, cơ hội này giảm đi, buộc nhiều người phải “nhảy việc” thường xuyên hơn.
Ngoài ra, công ty nhỏ khó đầu tư vào đào tạo bài bản, khiến sinh viên mới ra trường hoặc người trẻ trong giai đoạn khởi đầu sự nghiệp gặp bất lợi – nhất là khi chính họ là nhóm dễ bị AI thay thế.
Nếu những gã khổng lồ hiện nay tiếp tục thu hẹp, còn các doanh nghiệp mới nổi cũng không cần nhiều nhân sự ngay từ đầu, thế giới sẽ chứng kiến sự tàn lụi của kỷ nguyên công ty đông người. Thay vào đó, một thế hệ doanh nghiệp tinh gọn, linh hoạt sẽ lên ngôi – đồng nghĩa với việc thị trường lao động sẽ ít cơ hội hơn và đầy thách thức cho người đi làm.
