Vụ kiện Apple thao túng thị trường khác gì với vụ kiện của Microsoft năm 1998?

Microsoft từng bị Bộ Tư pháp Mỹ kiện về vấn đề độc quyền sản phẩm năm 1998 và sau 26 năm, Apple cũng bị cáo buộc tương tự.

Năm 1998, Bộ Tư pháp Mỹ (DOJ) đã cáo buộc công ty phần mềm của Bill Gates tận dụng hệ điều hành máy tính để chèn ép những phần mềm mà họ coi là đe dọa đối với sự thống trị của Windows. Cuộc chiến kéo dài 4,5 năm và kết thúc bằng một thỏa thuận để tránh án phạt nặng nề. Tuy nhiên, từ đó, sức mạnh và ảnh hưởng của Microsoft đã bắt đầu suy giảm, chỉ phục hồi và tăng trưởng mạnh mẽ trở lại trong những năm gần đây.

DOJ tố cáo công ty iPhone chiếm độc quyền thị trường và thao túng giá của điện thoại thông minh. Mặc dù hai vụ kiện cơ bản giống nhau nhưng thị trường điện thoại thông minh ngày nay đã có nhiều sự khác biệt so với thời kỳ Microsoft thống trị mảng phần mềm hồi gần 30 năm trước.

Theo Reuters, một số chuyên gia pháp lý tin rằng trong vụ kiện mới này, DOJ sẽ phải chứng minh rằng hoạt động kinh doanh của Apple là “độc quyền”, gây hại cho người tiêu dùng bằng cách làm giảm chất lượng sản phẩm của các đối thủ. Ví dụ, DOJ đã chỉ trích Apple khi họ tạo khó khăn cho người dùng bằng cách sử dụng tin nhắn màu xanh lá cây để phân biệt đó là người gửi từ Android hoặc việc Apple Watch không tương thích với Android. Trước đó, Microsoft cũng đã bị cáo buộc lạm dụng vị thế thống trị để ngăn chặn việc tự do cài đặt phần mềm trên các máy tính chạy hệ điều hành Windows.

Theo Douglas Ross, một học giả về chống độc quyền tại Đại học Washington, Apple có quyền ký hợp đồng với bất kỳ ai và thiết kế các sản phẩm phù hợp. “Mọi vấn đề chỉ trở nên nghiêm trọng khi một công ty có quyền lực độc quyền thực hiện các biện pháp nhằm giảm lợi nhuận ngắn hạn để loại bỏ các đối thủ trong dài hạn”, ông nói.

Trong thập niên 1990, Microsoft đứng đầu với 95% thị phần hệ điều hành máy tính để bàn khiến DOJ lo ngại và yêu cầu công ty này “mở” nền tảng của mình. Trong khi đó, vào cuối tháng 9/2023, Apple đạt 55% thị phần smartphone tại Bắc Mỹ và 64% tại Mỹ, còn lại là các sản phẩm Android từ Samsung, Motorola và các hãng khác, theo số liệu từ Canalys.

Theo hãng phân tích thị trường này, Apple và Samsung cùng chiếm khoảng 20% thị phần toàn cầu. “Microsoft rõ ràng là công ty độc quyền khi họ không có đối thủ cạnh tranh xứng tầm ở lĩnh vực hệ điều hành máy tính. Nhưng hiện nay, Android đã rất phổ biến và các thiết bị chạy nền tảng này cạnh tranh sòng phẳng với iOS,” Douglas Ross, một chuyên gia về chống độc quyền, nhận định.

Vì vậy, ông cũng dự đoán rằng DOJ sẽ gặp khó khăn trong việc chiến thắng Apple như đã làm với Microsoft.

Patrick McGahan, luật sư của DOJ, cho biết cơ quan này “đã chấp nhận rủi ro trong một vụ kiện thực sự lớn”. Melissa Maxman, một luật sư khác, cho rằng vụ kiện với Microsoft đã thay đổi cả cục diện công nghệ và bà hy vọng vụ kiện với Apple cũng sẽ mang lại kết quả tương tự.

Theo thông tin từ CNBC, việc DOJ kiện Apple có thể đe dọa mô hình kinh doanh “khu vườn có bức tường bao quanh” của hãng. Nếu DOJ giành chiến thắng, Apple có thể sẽ phải thay đổi mô hình kinh doanh của mình, thậm chí không loại trừ khả năng công ty phải tái cơ cấu, giải thể nhiều bộ phận.

Tuy nhiên, ở chiều ngược lại, DOJ cũng phải chấp nhận rằng thị phần 64% của Apple tại Mỹ không phải là độc quyền, điều này sẽ mang lại cho công ty lợi thế trong các vụ kiện có thể xảy ra trong tương lai.

Dù là kịch bản nào thì dự kiến quá trình tranh chấp pháp lý sẽ kéo dài nhiều năm. William Kovacic, người đứng đầu Trung tâm Luật Cạnh tranh tại Đại học George Washington cho biết rằng cả hai bên sẽ mất thời gian cho công đoạn kiện tụng. Thực tế, phiên tòa đã được lên lịch vào năm 2025 và quá trình kháng cáo có thể sẽ khó kết thúc trước năm 2027, điều này sẽ phụ thuộc vào việc thẩm phán nào được chỉ định xử lý.

John Newman, giáo sư luật tại Đại học Miami và cựu luật sư của Bộ Tư pháp Mỹ đã chia sẻ rằng thường thì các công ty bị cáo buộc vi phạm chống độc quyền như Apple thích kéo dài thời gian diễn ra phiên tòa. “Nói chung, họ thích lê gót chân mãi mãi. Chắc chắn, mọi thứ sẽ kéo dài hàng năm trời vì họ muốn thế,” Newman nói với CNBC.

Thực tế, Google cũng đã từng bị DOJ kiện về độc quyền vào tháng 10/2020 nhưng quá trình xét xử chỉ bắt đầu vào năm ngoái và các biện pháp khắc phục vẫn chưa được quyết định. Vụ kiện nhằm vào Microsoft đã có từ năm 1998 nhưng đến năm 2021 mới có đơn kháng cáo được gửi, trước khi thỏa thuận dàn xếp diễn ra hơn một năm sau đó.