Trong suốt nhiều tháng qua, các tên tuổi lớn trong lĩnh vực âm nhạc, văn học, thiết kế, nghệ thuật thị giác và nhiều ngành sáng tạo khác tại Anh đã liên tục lên tiếng cảnh báo về một kế hoạch gây tranh cãi của chính phủ. Kế hoạch này liên quan đến việc thay đổi luật bản quyền nhằm tạo điều kiện cho các công ty trí tuệ nhân tạo (AI) sử dụng tác phẩm sáng tạo mà không cần xin phép, trừ khi chủ sở hữu tự “rút khỏi” danh sách. Tuy nhiên, việc từ chối như vậy là bất khả thi nếu không có sự minh bạch trong cách các hệ thống AI thu thập và sử dụng dữ liệu.
Cách tiếp cận này đang mở ra cánh cửa cho việc “đánh cắp hợp pháp” các tác phẩm sáng tạo – khi các nghệ sĩ, tác giả, nhà thiết kế hoàn toàn không biết ai đang sử dụng sản phẩm của họ, vào lúc nào, và với mục đích gì. Chính điều đó đã khiến làn sóng phản đối lan rộng. Huyền thoại âm nhạc Elton John từng bức xúc chia sẻ rằng: “Chính phủ không có quyền làm điều này với các bài hát của tôi – cũng không có quyền làm điều đó với bất kỳ ai khác.”
Trong khi chính phủ kiên quyết theo đuổi kế hoạch, các thành viên của Thượng viện, từ nhiều đảng phái khác nhau, đã cùng nhau hành động. Họ đề xuất bổ sung điều khoản minh bạch vào dự luật sử dụng và truy cập dữ liệu (Data Use and Access Bill), nhằm đảm bảo các tác giả có thể biết rõ khi nào, ở đâu và bởi ai tác phẩm của họ bị sử dụng để huấn luyện hệ thống AI. Lý do đơn giản: nếu một công ty AI buộc phải công khai bằng chứng sử dụng trái phép, họ sẽ không dám làm việc đó ngay từ đầu.
Dù được sự ủng hộ ngày càng tăng từ các thành viên trong Thượng viện, kể cả những người thuộc cùng đảng với chính phủ, các điều khoản này đã bị bác bỏ bởi đa số ghế mà chính phủ đang nắm giữ. Tuy nhiên, áp lực này buộc Bộ trưởng Công nghệ Peter Kyle phải lên tiếng tại Hạ viện. Trong bài phát biểu, ông thừa nhận rằng phần lớn nội dung sáng tạo đã bị các mô hình AI “hấp thụ”, phần lớn là từ nước ngoài, theo đúng luật hiện hành – đồng thời vẫn loại bỏ chính những điều khoản được đề xuất để ngăn chặn hành vi này.
Ông Kyle cũng bày tỏ sự yêu mến với ca sĩ Kate Bush – một trong hơn 400 người ký tên vào thư gửi Thủ tướng yêu cầu thay đổi chính sách. Tuy vậy, ông vẫn không đưa ra được một cam kết cụ thể nào về việc đảm bảo minh bạch, cung cấp thời gian thực hiện, hay hỗ trợ các nhà sáng tạo.
Một lần nữa, chính phủ bỏ lỡ cơ hội sửa sai và bảo vệ ngành công nghiệp sáng tạo – một trong những trụ cột lớn của nền kinh tế Anh, với 2,4 triệu việc làm và đóng góp 126 tỷ bảng Anh hàng năm. Không một nghị sĩ nào đứng ra bênh vực cho chính sách hiện tại. Trái lại, ông Kyle phải đối mặt với hàng loạt câu hỏi gay gắt tại quốc hội. Như một nghị sĩ chia sẻ sau đó: “Ngành công nghiệp sáng tạo như đang bốc cháy, còn các bộ trưởng thì ngồi dã ngoại cùng những kẻ châm lửa.”
Với thế đa số trong tay, chính phủ có thể thông qua bất kỳ dự luật nào. Nhưng nếu dự luật này được thông qua như hiện tại, hậu quả sẽ rất lớn: không chỉ đối với các ngành sáng tạo mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến chính ngành AI nội địa của Anh – vốn đã nhiều lần chỉ trích chính sách thiên vị các tập đoàn công nghệ lớn của Mỹ.
