Các nguyên tắc của Hiệp định GATS
Nằm trong khuôn khổ của WTO, Hiệp định chung về Thương mại Dịch vụ (GATS) là một hiệp định thương mại thiết lập nên một hệ thống quy tắc thương mại quốc tế trong lĩnh vực dịch vụ đáng tin cậy, đảm bảo đối xử công bằng với tất cả những người tham gia,…. Việc xác định những nguyên tắc cơ bản trong GATS rất quan trọng. Vì hiểu được chúng là hiểu được bản chất của GATS và đảm bảo rằng chúng ta có thể thực thi đúng nghĩa vụ của mình trong GATS tránh những vi phạm có thể dẫn đến trách nhiệm pháp lý quốc tế.
Mục lục
GATS là gì?
Hiệp định chung về Thương mại Dịch vụ (tiếng Anh: General Agreement on Trade in Services, viết tắt là GATS) là một hiệp định của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Hiệp định được ký kết sau khi kết thúc Vòng đàm phán Uruguay và bắt đầu có hiệu lực kể từ ngày 1 tháng 1 năm 1995. Hiệp định được thiết lập nhằm mở rộng phạm vi điều chỉnh của hệ thống thương mại đa phương sang lĩnh vực dịch vụ chứ không chỉ điều chỉnh một mình lĩnh vực thương mại hàng hóa như trước đó.
Tất cả các thành viên của WTO đều tham gia GATS và các nguyên tắc cơ bản của WTO về đãi ngộ tối huệ quốc, đãi ngộ quốc gia cũng đều áp dụng với GATS.
Đối với khái niệm dịch vụ, GATS không đưa ra một khái niệm hoàn chỉnh song lại mô tả dịch vụ theo phương thức cung ứng dịch vụ. Các dịch vụ thuộc đối tượng điều chỉnh của GATS chỉ là các dịch vụ được đưa ra trên cơ sở cạnh tranh và loại trừ khỏi phạm vi áp dụng của mình những dịch vụ được cung ứng để thi hành thẩm quyền của chính phủ.
Các nguyên tắc cơ bản trong Hiệp định GATS
Tất cả các thành viên của WTO đều tham gia GATS. Các nguyên tắc cơ bản của WTO về đãi ngộ tối huệ quốc và đãi ngộ quốc gia cũng đều áp dụng với GATS. Các nguyên tắc cơ bản trong Hiệp định GATS
– Thứ nhất, nguyên tắc tiếp cận thị trường (Market Access – MA)
Nguyên tắc tiếp cận thị trường là một trong những nguyên tắc cốt lõi của GATS, được ghi nhận chủ yếu tại Điều XVI. Nguyên tắc này yêu cầu mỗi Thành viên phải dành cho dịch vụ, người cung cấp dịch vụ của các Thành viên khác sự đãi ngộ không kém thuận lợi hơn sự đãi ngộ theo những điều kiện, điều khoản và hạn chế đã được thỏa thuận và quy định tại Danh mục cam kết cụ thể. Trong những lĩnh vực đã cam kết mở cửa thị trường, ngoài những hạn chế được liệt kê trong Danh mục cam kết các Thành viên không được duy trì hoặc ban hành những biện pháp nhằm hạn chế số lượng dịch vụ, nhà cung cấp dịch vụ nước ngoài dù là ở quy mô vùng hoặc trên toàn lãnh thổ.
– Thứ hai, Nguyên tắc đối xử quốc gia (National treatment –NT)
Nguyên tắc đối xử quốc gia yêu cầu mỗi Thành viên, ban hành, duy trì tất cả các biện pháp có tác động đến việc cung cấp dịch vụ, phải dành cho dịch vụ, người cung cấp dịch vụ của bất kỳ Thành viên nào khác sự đối xử không kém thuận lợi hơn sự đối xử mà Thành viên đó dành cho dịch vụ và nhà cung cấp dịch vụ của mình, trừ các điều kiện và tiêu chuẩn được quy định trong Biểu cam kết của mình. Sự đối xử tương tự hoặc khác biệt về hình thức được coi là kém thuận lợi hơn nếu nó làm thay đổi điều kiện cạnh tranh có lợi cho dịch vụ hay nhà cung cấp dịch vụ của Thành viên đó so với dịch vụ hoặc nhà cung cấp dịch vụ tương tự của bất kỳ Thành viên nào khác.
– Thứ ba, Nguyên tắc đối xử tối huệ quốc (Most-Favored Nation – MFN)
Nguyên tắc đối xử tối huệ quốc được ghi nhận trong Điều II GATS. Theo đó, mỗi Thành viên phải ngay lập tức và không điều kiện dành cho dịch vụ và các nhà cung cấp dịch vụ của bất kỳ Thành viên nào khác, sự đối xử không kém thuận lợi hơn sự đối xử mà Thành viên đó dành cho dịch vụ và các nhà cung cấp dịch vụ tương tự của bất kỳ nước nào khác.
– Thứ tư, Nguyên tắc minh bạch (Transparency)
GATS quy định về nguyên tắc minh bạch chủ yếu trong Điều III của nó. Theo đó, để đảm bảo nguyên tắc minh bạch các Thành viên phải thực hiện những nghĩa vụ sau:
+ Công bố mọi biện pháp có liên quan hoặc tác động đến việc thi hành Hiệp định GATS và những hiệp định quốc tế có liên quan hoặc tác động đến thương mại dịch vụ mà các Thành viên tham gia.
+ Thông báo ít nhất mỗi năm một lần cho Hội đồng thương mại dịch vụ về các văn bản pháp luật mới hoặc bất kỳ sửa đổi nào trong các luật, quy định hoặc hướng dẫn hành chính có tác động cơ bản đến thương mại dịch vụ thuộc các cam kết cụ thể theo GATS.
+ Phải trả lời không chậm trễ tất cả các yêu cầu của bất kỳ một Thành viên nào khác về những thông tin cụ thể liên quan đến các biện pháp được áp dụng chung hoặc hiệp định quốc tế có liên quan hoặc tác động đến thương mại dịch vụ mà các Thành viên tham gia.
+ Thành lập một hoặc nhiều điểm cung cấp thông tin cụ thể theo yêu cầu của các Thành viên khác về các văn bản pháp luật mới hoặc bất kỳ sửa đổi nào trong các luật, quy định hoặc hướng dẫn hành chính có tác động cơ bản đến thương mại dịch vụ thuộc các cam kết cụ thể theo GATS.
– Thứ năm, Nguyên tắc liên quan đến các quy tắc trong nước (Domestic regulations)
Nguyên tắc liên quan đến các quy tắc trong nước được ghi nhận chủ yếu tại Điều VI. Có thể nhóm các yêu cầu trên của nguyên tắc liên quan đến các quy tắc trong nước thành hai nhóm: nhóm là những yêu cầu mang tính thủ tục, chẳng hạn như Điều VI:1,2,3; nhóm những yêu cầu về các yêu cầu về cấp phép, tiêu chuẩn chuyên môn, kỹ thuật mang tính tối thiểu liên quan đến chất lượng dịch vụ Điều VI:4,5,6.
Việc nắm rõ các nguyên tắc cơ bản của GATS là vô cùng quan trọng, giúp Việt Nam có thể tự bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình trong quan hệ thương mại dịch vụ quốc tế.
