Cần hiểu đúng về nghệ thuật đương đại để không mắc phải sai lầm như Bảo Nam

Nghệ sĩ cắm hoa nổi tiếng, sáng lập các thương hiệu trang trí nội thất, cung cấp hoa Bảo Nam mới đây dính vào lùm xùm về đạo nhái ý tưởng trong triển lãm của mình. Anh bị nghệ sĩ người Nga Baina phát hiện có 2 tác phẩm đạo ý tưởng của nghệ sĩ Jamie North và Matsuri Yamana. Cộng đồng nghệ thuật lại trở nên dậy sóng khi phát hiện ra hầu hết mọi tác phẩm xuất hiện tại triển lãm đều sao chép, về phía  Bảo Nam thì anh trả lời không thuyết phục thậm chí đi ngược lại với những gì được phát biểu trong thông cáo báo chí.

Lối suy nghĩ sai lầm về tác phẩm nghệ thuật chỉ là đồ trang trí

Việc hiểu đúng về nghệ thuật đương đại và lên tiếng nghiêm túc về việc đạo ý tưởng này nói riêng và những hành vi ăn cắp ý tưởng sáng tạo nói chung là vấn đề vô cùng cần thiết.

Liên quan đến vụ việc các tác phẩm của nghệ sĩ Bảo Nam bị tố đạo nhai, vào ngày 13/04, nhà giám tuyển Ace Lê lên tiếng: “Đáng chia sẻ và không nên dung túng. Nghệ sĩ nên lên tiếng công khai và giải thích. Nếu quả thật là sao chép thì phải có bản lĩnh tự nhận sai. Khi sự vụ đã vượt biên giới, thì bạn không chỉ đại diện cho mình bạn mà còn cho cộng đồng nghệ thuật Việt Nam nữa.”

Cũng trong ngày 13/04, Bảo Nam chia sẻ với báo chí: “Chuyện kế thừa và phát triển ý tưởng trùng nhau trong nghệ thuật là điều không hề hiếm gặp. Hơn nữa, triển lãm của anh là triển lãm hoa chứ không phải triển lãm nghệ thuật sắp đặt thông thường, vì thế nó mang thông điệp hoàn toàn khác…  Nếu ai cũng chăm chăm bắt bẻ thì sẽ rất khó cho người làm nghệ thuật. Bản thân tác giả đã nổi tiếng trong nghề hoa, anh làm triển lãm không vì muốn nổi tiếng hơn hay có thêm tiền mà chỉ muốn chia sẻ câu chuyện của mình thông qua hoa mà thôi.

Tuy nhiên trong thông cáo báo chí thì anh lại nói rằng: “Đây là sự kết hợp của contemporary art và thời trang, hoa, nội thất, tranh và home décor…. Nghệ thuật đương đại, Nghệ thuật điêu khắc cơ thể, nghệ thuật trang trí, nghệ thuật sáng tạo mùi hương sẽ được “bàn tay phù thủy” của Bảo Nam sắp đặt trọn vẹn vào không gian nội thất, để mỗi mảng màu, mỗi góc của triển lãm đều toát lên cái hồn nghệ thuật.”

Sau khi vụ việc được giới báo chí lên tiếng, động thái của Bảo Nam lại thiếu sự thuyết phục. Thái độ của hành xử của tác giả như cái tát mạnh vào ‘sở hữu trí tuệ’ và những người nghệ sĩ thực thụ.” Sự không thẳng thắn và dứt khoát trong cách phát ngôn của anh đã tạo nên sự bất bình và giận dữ trong dư luận, đặc biệt là những người nghệ sĩ đương đại, những nhân vật đang sáng tạo nghệ thuật một cách nghiêm túc và “dị ứng” với đạo nhái.

Hàng loạt những nghệ sĩ ở Việt Nam đã lên tiếng và định nghĩa nghệ thuật đương đại

Liên quan đến vụ việc căng thẳng này, hàng loạt những nghệ sĩ ở Việt Nam đã lên tiếng và định nghĩa nghệ thuật đương đại theo cách riêng của họ trước vụ việc.

Nghệ sĩ Nhat Q.Vo đang làm việc tại Sàn Art chia sẻ: “Đối với Bảo Nam, việc tổ chức triển lãm là việc bao đồng. Tuy nhiên, anh không biết anh đã làm ảnh hưởng đến uy tín của cộng đồng nghệ sĩ đương đại Việt Nam.”

Nghệ sĩ đa phương tiện Lê Hào – người từng có tác phẩm “My temple” tại triển lãm Reflection diễn ra ở Nhật Bản cũng lên tiếng: “Tác phẩm nghệ thuật đương đại thường không có hàng nhái, hàng loại hai, loại ba hay sao chép vì đơn thuần chúng được thực hiện từ nguồn kinh phí phi lợi nhuận hay tự bỏ tiền túi ra thực hành. Trong tác phẩm đương đại mang dấu ấn vùng miền văn hóa  rõ ràng. Chính vì tính đặc thù ấy mà hấp dẫn khuyến dụ nghệ sĩ tìm kiếm chính mình ẩn hiện trong tác phẩm, nơi mình sinh sống,… Mỗi nơi có một câu chuyện riêng biệt mà hình thành tác phẩm đầy tính riêng tư.”

Họa sĩ cũng cho rằng “Cái hay của tác phẩm đương đại không phải là đẹp hay xấu, mà thú vị là chúng không giống nhau.”

Nghệ sĩ Chinh Ba, nhà sáng lập CAB Hoian, cũng là người Việt đầu tiên công bố nghi vấn sao chép ý tưởng thông qua cuộc trò chuyện với Baina hẳng thắng: “Vụ việc lần này đánh vào cách nghĩ sai lầm rằng tác phẩm nghệ thuật chỉ là đồ trang trí. Chúng ta thấy không ít khách sạn, nhà hàng toàn in tranh, chép tranh treo phục vụ khách. Giới sáng tạo sau khi giới thiệu cho khách hàng bằng pinterest thì bị khác hàng ép lấy ý tưởng y chang như vậy. Như vậy câu chuyện không dừng lại ở người tạo ra cái sai mà là nhận thức của người thường sử dụng cái sai ấy.”

Có thể nói, sự sao chép của Plus By Bảo Nam là cực kỳ rõ ràng, không cần giới chuyên môn mới có thể nhận định mà tác động của các bên liên quan với sai trái cũng rõ ràng, điều này đang đánh vào giới làm sáng tạo mà chuyên sử dụng pinterest. Chưa kể, triển lãm có nhiều trẻ em đi xem và thích thú với triển lãm. Chinh Ba sợ rằng các em sẹ bị ghim vào đầu tư tưởng rằng bạn có thể làm sai để làm đẹp.

Nghệ sĩ Jamie North cũng đã phản hồi về việc bị đạo ý tưởng như sau: “Tôi không biết Bảo Nam cho đến khi những người bạn của tôi ở Việt Nam gửi thông tin hình ảnh về triển lãm, trong đó có tác phẩm sử dụng ý tưởng của tôi. Công bằng mà nói, tôi không biết liệu anh ấy có phải là một nghệ sĩ hay không? Bởi lẽ, anh ta không hiểu biết gì về thế giới nghệ thuật và cách thức hoạt động của nghệ thuật cả. Đạo nhái, xâm phạm bản quyền xảy ra ở khắp mọi nơi, tuy vậy không phải bao giờ cũng được cộng đồng phát hiện và lên tiếng bảo vệ. Thật lòng, tôi rất biết ơn bạn bè, những người làm công việc sáng tạo nghệ thuật của tôi ở Việt Nam đã hết lòng lên tiếng cho sự thật.”