Việc Toshiba rời thị trường chứng khoán sau 74 năm được xem là đoạn kết buồn cho một trong những công ty hùng mạnh nhất Nhật Bản.
Ngày 20/12, Toshiba chính thức rời khỏi sàn chứng khoán Tokyo. Quyết định sẽ chấm dứt chuỗi biến động kéo dài cả thập kỷ với một trong những thương hiệu lớn và lâu đời nhất Nhật Bản.
Trong thông cáo mới nhất, Toshiba cho biết sẽ “bước một bước lớn hướng tới tương lai mới với sự tham gia của các cổ đông mới.” Họ cũng đánh giá cao sự thấu hiểu và ủng hộ mà họ đã nhận được từ các bên liên quan trong thời gian qua.
Phiên giao dịch cuối cùng của cổ phiếu Toshiba kết thúc với mức giảm 0,1%. Cổ phiếu của hãng này bắt đầu được giao dịch từ tháng 5 năm 1949, ngay sau khi Sở giao dịch chứng khoán Tokyo mở cửa lại sau Thế chiến II.
Toshiba có nguồn gốc từ hai công ty là Shibaura Seisaku-sho (thành lập năm 1875) và Tokyo Denki (thành lập năm 1890). Năm 1939, cả hai công ty hợp nhất và đổi tên thành Tokyo Shibaura Electric K.K. Mười chín năm sau, vào năm 1978, tập đoàn này chính thức đổi tên thành Toshiba Corporation. Toshiba hoạt động với bốn nhóm mặt hàng chính: Sản phẩm số, Thiết bị Điện tử, Đồ gia dụng và Cơ sở hạ tầng Xã hội.
Kinh tế của Nhật Bản bùng nổ trong thập niên 50 đã thúc đẩy các ngành công nghiệp máy móc, điện tử và truyền thông phát triển mạnh mẽ. Toshiba không nằm ngoài xu hướng này, doanh thu và lợi nhuận của họ cũng tăng đáng kể. Tận dụng cơ hội, Toshiba mở rộng hoạt động sản xuất và mạng lưới bán hàng trên toàn cầu.
Trong suốt quá trình phát triển, Toshiba đã đứng đầu trong việc chế tạo sản phẩm công nghệ tiên tiến đầu tiên của Nhật Bản như: radar (1942), máy tính số TAC (1954), máy thu hình bán dẫn và lò vi sóng (1959), điện thoại hình màu (1971), máy xử lý chữ Nhật (1978), hệ thống MRI (1982), laptop (1986), bộ nhớ NAND EEPROM (1991), đĩa DVD (1995) và đĩa HD DVD (2005). Toshiba cũng là đơn vị tiên phong trong việc phát triển máy đọc mã zip code tự động và công nghệ điều hòa inverter.
Tuy nhiên, trong những năm gần đây, Toshiba đã hoạt động không hiệu quả. Năm 2015, công ty đã thừa nhận việc gian lận kế toán, một ủy ban điều tra độc lập phát hiện họ đã phóng đại lợi nhuận thêm 151,8 tỷ yen (1,2 tỷ USD) trong 6 năm. Công ty còn bị chỉ trích vì quản lý kém và thường hạn chế nhân viên đặt câu hỏi với cấp trên. Ngay sau đó, một loạt lãnh đạo cấp cao của Toshiba, bao gồm cả CEO và phó chủ tịch, đã phải từ chức.
Trong tháng 6/2016, Midea Group (Trung Quốc) đã mua 80% cổ phần của Toshiba Lifestyle Products & Services Corporation với mức giá 473 triệu USD. Điều này đồng nghĩa với việc Midea được phép sử dụng thương hiệu Toshiba cho sản phẩm này trên toàn cầu trong vòng 40 năm.
Tuy nhiên, năm 2017, Toshiba lại đối mặt với những khó khăn mới khi lỗ 700 tỷ yen (gần 5 tỷ USD) kinh doanh điện hạt nhân ở nhà máy Westinghouse (Mỹ). Để không bị phá sản, công ty đã quyết định bán mảng kinh doanh chip nhớ, viên ngọc quý trong danh mục đầu tư của hãng này, vào năm 2018.
Từ thời điểm đó, Toshiba đã liên tục nhận được các lời đề nghị mua lại, tuy nhiên, họ đã từ chối. Năm 2018, Toshiba công bố kế hoạch chia thành ba doanh nghiệp riêng lẻ nhưng đều bị cổ đông từ chối. Vì tình hình khó khăn nên Toshiba đã thành lập một ủy ban đặc biệt để nghiên cứu và đưa ra kế hoạch rao bán.
Đến năm 2020, hãng tiếp tục gặp phải sai sót kế toán trong một công ty con. Năm 2021, nhà đầu tư đã thông qua đề xuất của Effissimo Capital Management, cổ đông lớn nhất của Toshiba, điều tra tính công bằng trong việc biểu quyết tại đại hội cổ đông năm trước. Cùng năm, CVC Capital Partners (Anh) đã ra giá 2.300 tỷ yen (21 tỷ USD) để thâu tóm toàn bộ công ty.
Trong tháng 6/2022, Toshiba đã nhận được 8 lời chào mua. Họ đã lựa chọn ra 4 ứng viên tiềm năng: Bain Capital, CVC Capital Partners, Japan Industrial Partners (JIP) và Japan Investment Corp (JIC). Đến tháng 3, HĐQTToshiba đã chấp thuận đề nghị của JIP với 15,3 tỷ USD.
Theo đánh giá của giới chuyên gia, mô hình hoạt động cùng với sự đa dạng về ngành hàng thiếu kiểm soát là nguyên nhân chính khiến Toshiba nhận được kết quả như hôm nay. “Toshiba đã có những chính sách quản lý doanh nghiệp không đầy đủ ở cấp cao nhất”, Gerhard Fasol, CEO của Eurotechnology Japan, chia sẻ với BBC.
Hiện vẫn chưa rõ mô hình hoạt động mới của Toshiba trong thời gian tới sẽ thế nào. Reuters cho biết rằng chính phủ Nhật Bản đang theo dõi các động thái tiếp theo của Toshiba.
