Luật về quyền tác giả không có chế tài mạnh mẽ đối với hành vi vi phạm luật

Thời gian gần đây, vấn đề quản lý và bảo hộ quyền tác giả và quyền liên quan được nhà nước đặc biệt quan tâm và thực thi một cách tích cực. Tuy nhiên, tình trạng vi phạm quyền tác giả, quyền liên quan vẫn còn diễn ra ở nhiều lĩnh vực khác nhau với nhiều hình thức và mức độ phức tạp. Trong đó, nóng hổi nhất, phức tạp nhất phải kể đến lĩnh vực âm nhạc.

Vi phạm bản quyền âm nhạc không giới hạn trong phạm vi biên giới

Khi nhận thức về quyền tác giả, quyền liên quan của đại bộ phận người dân còn nhiều hạn chế, lực lượng có thẩm quyền giám sát, xử lý hành vi này lại thiếu, chưa ngăn chặn kịp thời, chưa đủ sức răn đe thì tác quyền âm nhạc sẽ còn là cuộc chiến dài hơi.

Tình trạng vi phạm bản quyền âm nhạc không giới hạn trong phạm vi biên giới quốc gia, mà đã trở thành vấn đề mang tính quốc tế. Theo thống kê trên 1 tỷ album nhạc vi phạm bản quyền đã được tiêu thụ trên toàn thế giới. Có tới 37% tổng số album nhạc được phát hành vi phạm bản quyền, với giá trị thiệt hại lên tới 4,5 tỷ USD. Trong số đĩa thu vì vi phạm bản quyền, 80% có nguồn gốc từ châu Á.

Vấn đề tranh chấp xung quanh việc thu – nộp tác quyền giữa nhà tổ chức biểu diễn với cơ quan quản lý cũng là vấn đề đáng quan ngại. Chỉ tính riêng địa bàn Hà Nội, trung bình mỗi năm có hơn 500 cuộc biểu diễn thì có tới hơn 80% trong số đó phớt lờ chuyện hỏi ý kiến nhạc sĩ. Lý do chủ yếu là bởi luật về quyền tác giả không có chế tài mạnh mẽ đối với hành vi vi phạm luật, vì thế, những đơn vị tổ chức cố tình coi thường luật, bỏ qua trách nhiệm đối với quyền tác giả.

Xã hội nhìn nhận theo nhiều chiều hướng khác nhau, khiến cho nó càng trở nên mơ hồ và không có một quy chuẩn cụ thể. Muôn kiểu vay mượn, từ bản beat, phong cách, hình chụp album cho tới ý tưởng MV cũng “trùng hợp” một cách khó hiểu.

Việc quản lý và thực thi bản quyền âm nhạc tại Việt Nam vẫn xuất hiện sự chồng chéo trách nhiệm và quyền hạn giữa các nhà quản lý. Pháp luật chưa đầy đủ, hình phạt và mức hình phạt thiếu tính giáo dục, răn đe, thiếu quan tâm tới đấu tranh phòng chống tội phạm quyền Sở hữu trí tuệ. Trên thực tế, cấp phép biểu diễn và bản quyền tác giả lại là hai lĩnh vực khác nhau, do hai cơ quan khác nhau quản lý. Mặt khác, bản quyền là giao dịch dân sự, được quy định bằng Luật Sở hữu trí tuệ nhưng trong Luật cấp phép lại không yêu cầu đơn vị tổ chức phải có hóa đơn thanh toán tiền bản quyền trong hồ sơ xin cấp phép.

Chưa có quy định cụ thể mức tiền tác quyền dành cho tác giả

Bên cạnh đó, Nghị định 61/2002/NĐ-CP về chế độ nhuận bút không quy định cụ thể mức tiền tác quyền dành cho tác giả và không có một công thức chính xác nào cho việc thu phí tác quyền âm nhạc.

Vấn đề quan trọng cốt lõi chính là vấn đề đạo đức nghề nghiệp, thiếu nhận thức đúng đắn và đầy đủ của đại bộ phận nhạc sỹ hiện nay, mà phần đông là những người trẻ tuổi. Sự dễ dãi, cẩu thả trong hoạt động nghề nghiệp đã khiến việc “vay mượn” ý tưởng được thực hiện một cách tràn lan, khó kiểm soát.

Chúng ta đang sống trong xu thế toàn cầu hoá với công nghệ ngày càng tiên tiến, mọi hoạt động sáng tạo đều đưa đến sự gia tăng của các loại hình tác phẩm văn học nghệ thuật đa phương tiện. Cùng với đó là sự phát triển của các hình thức âm nhạc thị trường khiến cho các tác phẩm đến với công chúng một cách nhanh chóng, thuận tiện hơn và kéo theo việc xâm phạm bản quyền cũng đa dạng và phổ biến hơn,…

Nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của cộng đồng quyền tác giả và quyền liên quan không chỉ có tác động tích cực về mặt tinh thần, kinh tế, thể hiện sự tôn trọng nghề nghiệp và sự sáng tạo của giới nghệ sĩ để có cách nhìn nhận đúng về thực thi bản quyền tại Việt Nam trong quá trình hội nhập quốc tế. Vấn đề đặt ra là cần phải nâng cao nhận thức, hiểu biết và ý thức chấp hành pháp luật cho công chúng, các tổ chức, cá nhân có quyền và nghĩa vụ liên quan. Đồng thời cần có một quy chuẩn xác định về vi phạm bản quyền, các cơ quan chức năng cần nỗ lực, can đảm hơn nữa trong thay đổi hệ thống về tư duy, lý luận và nhận thức thẩm mỹ, từ đó, áp dụng chúng vào đời sống thực tiễn.