Ngành thép Trung Quốc đang gặp nhiều biến động

Mỹ muốn tăng thuế gấp 3 với thép Trung Quốc, trong khi sản phẩm này quay cuồng với nhu cầu nội địa giảm và hàng xuất khẩu giá rẻ bị điều tra.

Trong chuyến thăm công nhân ngành thép ở bang Pennsylvania ngày 17/4, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã đề xuất việc tăng thuế đối với thép và nhôm nhập khẩu từ Trung Quốc nhằm bảo vệ sản xuất nội địa khỏi hàng hóa nhập khẩu giá rẻ. Ông Biden đề xuất mức thuế lên đến 22,5% đối với thép và nhôm từ Trung Quốc, tăng gấp ba lần so với mức hiện tại là 7,5%. Mỹ đánh giá rằng tác động này có thể ảnh hưởng không lớn đối với Trung Quốc bởi nước này chủ yếu xuất khẩu thép đến các thị trường như Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Đông.

Một nhà phân tích tại một công ty kinh doanh thép ở Trung Quốc cho biết: “Chúng tôi không nghĩ rằng Trung Quốc sẽ chịu ảnh hưởng lớn vì các thị trường chính của họ không phải là Mỹ.” Dù năm ngoái, xuất khẩu thép của Trung Quốc tăng mạnh hơn 30% lên mức cao nhất từ năm 2016 với 90,26 triệu tấn, chỉ khoảng 9% trong số này là đến Mỹ, giảm 8,2% so với năm trước. Nếu tính theo giá trị, lượng thép gửi sang Mỹ chiếm chưa đầy 1% trong tổng số xuất khẩu thép của Trung Quốc vào năm 2023.

Mặc dù vậy, không có nghĩa rằng ngành thép Trung Quốc không phải đối mặt với những thách thức. Dự báo cho thấy tiêu thụ thép trong nền kinh tế lớn thứ hai thế giới tiếp tục giảm trong năm nay. Nguyên nhân chính là khủng hoảng bất động sản vẫn chưa có dấu hiệu kết thúc và tăng trưởng nhu cầu cơ sở hạ tầng tại các địa phương đang chậm lại.

Viện Nghiên cứu và Hoạch định công nghiệp luyện kim Trung Quốc (MPI) dự báo rằng năm nay, nhu cầu thép của Trung Quốc sẽ giảm 1,7%, năm trước mức giảm là 3,3%.

Gần đây, chính phủ Bắc Kinh đã tăng cường hỗ trợ cho ngành thép thông qua việc nâng cấp thiết bị trong ngành công nghiệp và nông nghiệp cũng như thúc đẩy tốc độ thay thế xe hơi và đồ gia dụng. Tuy nhiên, họ vẫn chưa thể đẩy mạnh nhu cầu tiêu thụ trong nước.

Công ty tư vấn CRU Group dự báo rằng nhu cầu thép sẽ tăng thêm 8-9 triệu tấn trong 4 năm tới, nhờ vào các chính sách hỗ trợ này. Tuy nhiên, MPI lại cho rằng nhu cầu thép trong lĩnh vực xây dựng có thể giảm 20 triệu tấn, tương đương với 4% trong năm nay.

Ngoài ra, một số nhà phân tích đã chỉ ra rằng tiêu thụ thép trong lĩnh vực cơ sở hạ tầng vào năm 2024 dự kiến chỉ tăng khoảng 1-2%, thấp hơn nhiều so với dự báo trước đó là 7-8%. Sự giảm này diễn ra sau khi chính phủ Trung Quốc ra lệnh yêu cầu hàng chục chính quyền địa phương dừng hoặc hoãn nhiều dự án cơ sở hạ tầng do nợ nần tích tụ.

Trong vài năm qua, chính phủ Bắc Kinh cũng đã áp đặt mức trần lên sản xuất thép để giảm cung và khí thải carbon. Theo giới phân tích, có vẻ như họ cần tiếp tục cắt giảm sản xuất hơn nữa để kiểm soát dư thừa công suất.

“Lĩnh vực thép Trung Quốc đang đối mặt với thách thức kép – năng lực sản xuất mạnh mẽ nhưng nhu cầu lại yếu. Giải pháp cho vấn đề này là các hãng lớn phải điều chỉnh sản xuất phù hợp với nhu cầu”, ông Luo Tiejun, Phó chủ tịch của Hiệp hội Sắt – Thép Trung Quốc (CISA), đã chia sẻ trong một sự kiện diễn ra tuần trước tại phía nam Trung Quốc.

Khi thị trường nội địa gặp khó khăn, các hãng thép và nhà buôn thép Trung Quốc phải tìm kiếm cơ hội xuất khẩu. Theo dự báo của hãng dữ liệu Lange Steel, năm nay, Trung Quốc có thể xuất khẩu hơn 100 triệu tấn thép.

Tuy nhiên, việc bán thép giá rẻ đã khiến Trung Quốc nhận được nhiều phản ứng tiêu cực từ các quốc gia trên toàn thế giới, không chỉ riêng Mỹ. Cuối năm ngoái, Ấn Độ đã áp thuế chống bán phá giá đối với thép nhập khẩu từ Trung Quốc. Trước đó, Mexico cũng thông báo việc áp thuế nhập khẩu gần 80% đối với mặt hàng này. Thái Lan hiện đang tiến hành cuộc điều tra về thép cuộn Trung Quốc, trong khi các doanh nghiệp thép Brazil đang thúc giục chính phủ áp thuế nhập khẩu lên tới 25%.

Theo báo cáo từ một hãng nghiên cứu quốc doanh của Trung Quốc, năm 2023, các nước trên thế giới đã đưa ra khoảng 112 yêu cầu liên quan đến việc chống trợ cấp và chống bán phá giá đối với thép Trung Quốc. Con số này tăng 20% so với năm 2022. “Chúng tôi dự báo rằng số lượng rào cản thương mại sẽ tiếp tục tăng trong năm nay,” David Cachot, Giám đốc Nghiên cứu tại hãng tư vấn Wood Mackenzie, đã chia sẻ.

Trong tháng trước, Trung Quốc đã xuất khẩu 9,89 triệu tấn thép – mức cao nhất kể từ giữa năm 2016. Tổng cộng trong quý I, họ đã xuất khẩu 25,8 triệu tấn, mặc dù mức xuất khẩu chung của nước này đã giảm mạnh.

Với kim ngạch 20,3 tỷ USD, giá trung bình của thép xuất khẩu từ Trung Quốc là 789 USD một tấn, theo số liệu từ Hải quan Trung Quốc và hãng tư vấn Mysteel. Con số này vượt xa giá trong nước là 4.145 nhân dân tệ (572 USD).

Tuy nhiên, Hiệp hội Thép Thế giới dự báo rằng nhu cầu thép toàn cầu sẽ tăng 1,7% lên gần 1,8 tỷ tấn trong năm nay. “Mặc dù một số quốc gia đang tăng sản xuất, hoạt động này vẫn chưa đủ để đáp ứng nhu cầu tăng nhanh chóng. Điều này có nghĩa là vẫn còn cơ hội cho việc xuất khẩu thép của Trung Quốc,” nhận định của Kevin Bai, một nhà phân tích tại CRU Group. Các chuyên gia cũng kỳ vọng rằng việc nhân dân tệ yếu hơn so với USD có thể hỗ trợ xuất khẩu thép của Trung Quốc trong tương lai.