Trong suốt 581 ngày liên tiếp, bà Karen Crow – một người sáng tạo nội dung 51 tuổi sống tại Pittsburgh, bang Pennsylvania – đều đặn mở ứng dụng Duolingo để học tiếng Pháp. Thế nhưng vào tháng 5 vừa qua, bà quyết định huỷ gói đăng ký vì cảm thấy ứng dụng ngày càng mất đi bản sắc do ảnh hưởng từ AI.
Không chỉ Duolingo, bà Crow cũng từ bỏ Audible – ứng dụng nghe sách nói – vì lý do tương tự. Cả hai nền tảng đều tích cực đưa trí tuệ nhân tạo vào hệ thống, khiến những trải nghiệm chân thật, giàu cảm xúc vốn có của người dùng bị thay thế bằng nội dung do máy móc tạo ra.
“Trước đây tôi rất trung thành và đã chi không ít tiền cho những ứng dụng này”, bà Crow chia sẻ với Washington Post. “Nhưng khi AI bắt đầu thay thế sự sáng tạo của con người, tôi cảm thấy không còn hứng thú. Hy vọng nếu có đủ người dùng rời đi, các công ty sẽ xem xét lại”.
Việc các ứng dụng phổ biến như Duolingo và Audible ngày càng phụ thuộc vào AI đang dấy lên làn sóng phản đối mạnh mẽ từ cộng đồng người dùng trên mạng xã hội như Reddit, YouTube, TikTok hay Threads. Nhiều người cho rằng AI khiến chất lượng nội dung giảm sút, làm mất đi tính cá nhân và cảm xúc vốn là điểm hấp dẫn nhất của các sản phẩm sáng tạo.
Kayla Ellsworth, một sinh viên 21 tuổi, viết trên X rằng: “AI đang huỷ hoại điều quý giá nhất của con người – khả năng sáng tạo. Nó đang thay thế mọi thứ bằng những thứ vô hồn, không có thật”.
Trước phản ứng tiêu cực từ cộng đồng, đại diện Duolingo cho biết công ty đã áp dụng AI từ lâu như một phần trong chiến lược phát triển, chứ không nhằm thay thế con người. Họ khẳng định đang tuyển dụng ở nhiều bộ phận và muốn nhân viên tập trung hơn vào các nhiệm vụ sáng tạo thay vì những công việc lặp lại.
Tương tự, Audible cho rằng sử dụng giọng đọc AI giúp tiết kiệm chi phí và thời gian sản xuất sách nói – vốn có thể tốn hàng nghìn USD và vài tuần thực hiện. Tuy nhiên, điều này lại khiến một số người dùng thất vọng vì không còn được nghe những giọng đọc thật mang đậm cảm xúc như trước.
Không chỉ hai ứng dụng trên, nhiều nền tảng giáo dục khác như Chegg cũng vấp phải làn sóng chỉ trích khi tích hợp AI quá sâu, khiến trải nghiệm học tập trở nên máy móc. Thậm chí, Google từng phải gỡ bỏ một quảng cáo Olympic vì để AI viết thư thay người thật trong một tình huống đầy cảm xúc.
Theo bà Alice E. Marwick – Giám đốc nghiên cứu tại tổ chức Data & Society – người dùng sẵn sàng chi tiền cho các ứng dụng như Duolingo và Audible là bởi chúng mang lại giá trị khác biệt, giúp họ học tập và giải trí một cách chân thật. Nhưng khi yếu tố con người dần biến mất, niềm vui và sự gắn bó cũng tan theo.
Cú xanh vui nhộn – biểu tượng nổi bật của Duolingo – từng khiến người dùng cảm thấy gần gũi và hứng thú mỗi khi học ngoại ngữ. Nhưng với sự can thiệp của AI, nét đặc trưng này đang dần mờ nhạt. Trên các nền tảng mạng xã hội của Duolingo, nhiều bình luận bày tỏ sự không hài lòng, cho rằng AI đã tạo ra những bản dịch “vô nghĩa” và thiếu cảm xúc.
Sáng tạo nhân tạo – có đang “nuốt chửng” sáng tạo con người?
Bên cạnh người dùng, không ít người làm việc trong ngành sáng tạo đang cảm thấy bất an trước sự trỗi dậy của AI. Công nghệ này giờ có thể đảm nhiệm từ việc viết tiểu thuyết, minh họa sách, thiết kế logo cho đến tạo bài thuyết trình, vẽ tranh và làm sách tô màu.
Nhà văn Brittany Moone chia sẻ: “Tôi từng nghĩ công nghệ giúp cuộc sống dễ dàng hơn để tôi có thêm thời gian sáng tạo. Nhưng giờ mọi thứ – từ nấu ăn đến giặt giũ – đều do máy lo, còn sáng tác thì AI thay phần tôi”.
Một loạt tác giả đã kiện các công ty công nghệ vì cho rằng tác phẩm của họ bị trích xuất trái phép để huấn luyện mô hình AI. Tháng trước, một nhóm nhà văn nổi tiếng tại Mỹ đệ đơn kiện Meta với cáo buộc tương tự, liên quan đến việc đào tạo mô hình Llama.
Theo trang Unleash, một số nghiên cứu gần đây cảnh báo việc lệ thuộc quá nhiều vào AI có thể làm suy giảm tư duy sáng tạo của con người. Đơn cử như nghiên cứu từ MIT Media Lab cho thấy những người thường xuyên sử dụng chatbot AI có dấu hiệu giảm hoạt động não và khả năng ghi nhớ.
Thậm chí, một bộ phận người tiêu dùng đang trở nên “dị ứng” với sản phẩm liên quan đến AI. Theo phó giáo sư Mesut Cicek (Đại học Washington State), khảo sát của ông chỉ ra rằng sản phẩm chỉ cần đề cập đến “AI” trong mô tả cũng có nguy cơ bị khách hàng quay lưng.
“Có thể trong tương lai, sẽ xuất hiện những thương hiệu đi ngược xu thế bằng cách nói ‘không dùng AI’ để tạo khác biệt”, ông Cicek nhận định. “Và người tiêu dùng sẵn sàng trả nhiều tiền hơn để được dùng sản phẩm do chính con người làm ra”.
Khi AI là con dao hai lưỡi của trải nghiệm số
Không thể phủ nhận AI đang giúp các doanh nghiệp tối ưu chi phí, tăng hiệu quả sản xuất nội dung. Tuy nhiên, nếu lạm dụng và thay thế quá nhiều yếu tố con người, các ứng dụng có thể đánh mất giá trị cốt lõi – đó là sự gần gũi, chân thật và tính cá nhân hóa trong trải nghiệm người dùng.
Sự phản ứng mạnh mẽ từ cộng đồng đang gửi đi một tín hiệu rõ ràng: người dùng không chỉ cần một công cụ thông minh, họ còn cần một sản phẩm mang dấu ấn con người. Và các công ty công nghệ sẽ cần nghiêm túc cân nhắc ranh giới giữa đổi mới bằng AI và giữ vững chất lượng trải nghiệm – điều từng khiến họ trở nên khác biệt.
